Blog

Nederland na Corona 5: Geld na Corona

In een crisis, zeker een crisis met zulke aangrijpende en ingrijpende gevolgen als de corona-crisis, heeft de lange termijn vaak geen prioriteit. Toch is het juist nu zaak na te denken en ons uit te spreken over een samenleving en economie na corona. Daarom organiseren wij een reeks online gesprekken met elkaar. In deze blog kijkt Derk Loorbach vooruit naar ons vijfde gesprek. Praat je mee?
 
Lees hier waarom we deze reeks gesprekken zijn gestart, lees hier de vooruitblik naar het tweede gesprek, hier de vooruitblik naar het derde gesprek en hier de vooruitblik naar het vierde gesprek. Denk je met ons mee over een samenleving na corona? Neem deel aan ons derde gesprek op vrijdag 17 april! Wil je graag op de hoogte blijven van deze reeks gesprekken? Laat hier je gegevens achter.
 
Nu de gezondheidscrisis iets meer onder controle lijkt dringt de discussie over de economische crisis zich alweer naar de voorgrond. Uiteraard buitelen ook hier weer meningen en experts over elkaar heen om te duiden hoeveel schade, kosten of misgelopen baten de lock-down kost – of hoeveel procentpunten recessie, honderdduizenden werkelozen of welke stijging van het aantal faillissementen verwacht kan worden.
 
Ook horen we weer overal ‘basisinkomen’ en ziet men nu toch echt de transitie naar een nieuw welvaartsdenken ingezet. Ondertussen pompen overheden miljarden extra geld de samenleving in om ‘de economie’ te redden, komen er uit allerlei sectoren noodsignalen dat er nog even zovele miljarden nodig zullen zijn de komende weken en gaan de beurzen en dekkingsgraden van pensioenfondsen onvoorspelbaar op en neer.
 
Onzekerheden en destabilisatie
Als we een stapje terug doen en dit alles overzien, kunnen we niet anders constateren dat de onzekerheden en destabilisatie volop aanwezig zijn. Die zijn weliswaar acuut door de huidige crisis, maar passen tegelijkertijd in een langer aanwezig patroon. Als we ons concentreren op de financiële sector en haar rol in de economie, dan zien we dat er de afgelopen decennia een opmerkelijke transitie heeft plaatsgevonden. Waar de financiële sector tot eind jaren ’70 nog sterk verbonden was met de reële economie en hieraan dienstbaar was, is deze sindsdien losgekoppeld geraakt en gegroeid richting een systeem dat vooral financiële waarde genereert voor een kleine groep zeer rijke investeerders, aandeelhouders en vermogensfondsen.
 
Dit inzicht is inmiddels al jaren oud: het financiële systeem wentelt de kosten af op mens en milieu en genereert op basis van extractie winst op winst waardoor de 1% alleen maar rijker wordt terwijl de rest van de bevolking het nauwelijks economisch beter krijgt. Dit was ooit de basis voor de Occupy-beweging, die ondanks de economische crisis in 2008 nooit echt tot systeemverandering heeft geleid. Sterker nog, toen werden de banken met publiek geld gered en sindsdien is het vermogen en de onaantastbaarheid van de 1% alleen maar toegenomen.
 
Ingrediënten voor transitie
Vanuit transitieperspectief zijn er echter een aantal factoren nu fundamenteel anders, en we vragen ons af of daarmee de context voor (gewenste) transitie in het financiële systeem nu wel aanwezig is. Een aantal ingrediënten voor transitie zijn bijvoorbeeld:
 

  • Het is nu een crisis die zowel gezondheid als economie raakt en daarmee ook vragen oproept over levensstijl en leidende waarden;
  • Er is een veel breder maatschappelijk ongenoegen over belastingontwijking (taxes, taxes, taxes);
  • Er is een veel grotere weerstand tegen het aanwenden van publiek geld om grote bedrijven te redden;
  • Er is binnen de investeringswereld veel meer draagvlak voor ethische codes, CO2- en natural capital-accounting, transparantie en impact-investeren;
  • Er zijn veel meer concrete alternatieven, van digitale en lokale munten tot crowdfunding en coöperatieve bedrijfsmodellen.  

 
Groeiende ongelijkheid
De belangrijkste landschapsfactor is echter misschien wel de sociaal-economische ongelijkheid die al langer groeiend was (en door o.a. Piketty nadrukkelijk op de kaart werd gezet), en die door de economische crisis snel toeneemt – zowel binnen landen als mondiaal. Historisch gezien is snel toenemende ongelijkheid uiteindelijk altijd een aanleiding tot grote maatschappelijke spanningen of zelfs revoluties.
 
De huidige crisis lijkt nu de opbouw van structurele spanningen te versterken: ongelijkheid in combinatie met gezondheidscrisis, die beiden weer op allerlei manieren samenhangen met de (impact van) klimaatverandering en verlies aan biodiversiteit. Geen wonder dat inmiddels zelfs de superrijken (download hier The Wealth Report) zich hier zorgen maken en dat het World Economic Forum deze trends pre-corona als grootste bedreiging van de economie zag.
 
Welk transitiepad slaan we in?
De vraag is uiteraard wat er in deze huidige transitiecontext allemaal gebeurt en wat dit zou kunnen betekenen voor het transitiepad dat zich gaat ontvouwen. Gaan we een versnelde toename zien van alternatieve geldsystemen, en een sociale en lokale economie gebaseerd op solidariteit? Of juist meer protectionisme en fragmentatie? Gaan we op structuurniveau de omslag zien naar eerlijkere belastingen, sociale herzieningen als basisinkomen en het institutionaliseren van eerlijke prijzen? Of slaan we juist het pad in van verdere schuldencreatie, herstel van topsectoren en verder uitdijing van huidige financiële systeem? Of zijn grootschalige faillissementen en economische schokken met grote maatschappelijke en politieke polarisatie onvermijdelijk?
 
En als we het eigenlijk niet kunnen voorspellen en alles waar kan zijn, wat kunnen we dan toch op de korte termijn zien als hoopvolle en wenselijke stappen? Graag gaan we vrijdag 17 april om 15.00 uur verder in gesprek over jullie vragen, inzichten en ideeën! Praat je mee?     

Hoe doe je mee? Hier vind je alle details van het vijfde #NederlandnaCorona-gesprek op vrijdag 17 april 2020. Laat hier je gegevens achter om op de hoogte te blijven van onze #NederlandnaCorona-activiteiten. En heb je vragen of wil je ons op de hoogte houden van jouw #NederlandnaCorona-gesprek? We horen graag van je op transitiegesprek@drift.eur.nl!


Date
April 16, 2020