This publication is in Dutch
Problemen in voedselland: ons voedselsysteem zorgt onder andere voor uitstoot van broeikasgassen, biodiversiteitsverlies en bodemdaling. Maar door een voedseltransitie kan het systeem ook bijdragen aan oplossingen. In dit blog verkennen Jasper Dijkema, PJ Beers en Annelli Jansen hoe we daar ons beleid op kunnen afstemmen, in Zuid-Holland en de rest van Nederland.
Het voedselsysteem staat bekend om zijn innovatiekracht maar hangt ook samen met een reeks maatschappelijke uitdagingen: minder broeikasgassen, minder bodemdaling, meer biodiversiteit, veel minder stikstofdepositie, een circulaire economie. Daarom groeit het bewustzijn dat er een voedseltransitie nodig is. En inderdaad, burgers stellen steeds vaker vragen over gezond en duurzaam van voedsel: wat eet ik nou eigenlijk en hoe is dat gemaakt? Is het vegetarisch?
Tegelijkertijd nemen steeds meer boeren en tuinders het initiatief om op allerlei manieren lokaal en duurzaam te produceren. Een duurzamer voedselsysteem kan ook bijdragen aan oplossingen van de maatschappelijke uitdagingen.
Beleid voor voedseltransitie: een complexe aangelegenheid
In de toekomstverkenning “Water-Voedsel-Energie Nexus Zuid-Holland” bleek dat de strategieën en het beleid op deze afzonderlijke thema’s grote onderlinge afhankelijkheden en trade-offs hebben. En waar de strategieën voor energie(transitie) en water(strategie) al steeds eenduidiger zijn, daar bestaan over de transitie naar een duurzaam voedselsysteem nog heel verschillende beelden en strategieën.
De pioniers centraal
De toekomstverkenning vertrekt vanuit de notie dat de kennis en ervaring van pionierende ondernemers essentieel is om te bepalen wat de volgende stappen zijn in de voedseltransitie. De provincie werkt al langere tijd samen met DRIFT en Voedselfamilies Zuid-Holland, een vernieuwersnetwerk voor de voedseltransitie.
Als partner in dat netwerk leren we van de ervaringen van ondernemers en burgers die de voedseltransitie nu al vormgeven. Dat is voor ons van grote waarde, omdat we zo bottom up-informatie krijgen over wat er nodig is om de energie van pioniers in de transitie ruimte te geven. Het gaat vooral om institutionele barrières die opschaling en verdere transitie in de weg staan.
In de Toekomstverkenning Voedseltransitie Zuid-Holland hebben we een overzicht gecreëerd van belangrijke institutionele barrières zoals deze door pioniers worden ervaren. Zo agenderen we de institutionele barrières bij overheden, ketenpartijen, financiële instellingen en andere gevestigde partijen in het voedselsysteem.
Een voorbeeld is de factor grond in de transitie van agrarische bedrijven naar ecologisch en economisch duurzamere vormen van bedrijfsvoering. De provincie voert eigen grondbeleid maar stuurt daarmee nu nog niet (bewust) op de transitie van agrarische bedrijven. Vanuit de Toekomstverkenning agenderen we dit thema en bieden we mogelijkheden om daarover in gesprek te gaan.
Beleid voor voedseltransitie: integraal en systemisch
Het organiseren van de bottom up-energie en het destilleren van institutionele barrières is essentieel voor verdere transitie van het voedselsysteem. Bovendien levert het belangrijke informatie op voor de provincie Zuid-Holland om haar eigen beleid en instrumenten te optimaliseren op de transitie. Daarbij is het telkens van belang om integraal en met een systeembril naar de zaken te kijken. Dit helpt de provincie en andere institutionele spelers om verder te komen dan te reageren op gebeurtenissen als ware het losse gebeurtenissen, zodat we patronen, structuren en mentale modellen gaan doorzien.
Zeker in het geval van complexe transities is sturen op gebeurtenissen en zelfs patronen onvoldoende. Wil de provincie impact hebben en de transitie van het voedselsysteem echt verder helpen, dan is sturing op structuur en overtuiging noodzakelijk. De Toekomstverkenning Voedseltransitie Zuid-Holland draagt daar nu al aan bij maar gaat in het komende jaar (2022) verder.
Handelingsperspectief voor voedseltransitie
Afgelopen jaar hebben we veel institutionele barrières in kaart gebracht en in een aantal gevallen is er vanuit Voedselfamilies ook al gewerkt aan de doorvertaling daarvan naar werkplaatsen en gesprekken om ruimte te creëren voor transitie. Op het vlak van verdienmodellen, grond, ruimtelijke ordening zijn eerste stappen gezet.
Het komende jaar gaan we verder en gaan we werken aan een transitieagenda voedsel voor de provincie. We gaan werken aan redeneerlijnen om ruimte te maken in de barrières waar de provincie invloed op kan hebben. Daarmee laten we steeds meer mensen kennismaken met de barrières en zoeken naar de gemeenschappelijk insteek voor het oplossen ervan. Werkenderwijs maken we zo meer ruimte voor de transitie naar een gezond, duurzaam en robuust voedselsysteem in Zuid-Holland.
