ABC-rapport: ‘Daar brandt een vlammetje onder’

Het ABC-onderzoeksproject publiceert haar tweede rapport over hoe betrokken, duurzame Amsterdammers aankijken tegen een coöperatieve warmtetransitie. Het onderzoek leidt tot de conclusie dat bewoners onder de juiste omstandigheden welwillend zullen staan tegenover een transitie met zelforganisatie en coöperatief eigendom. Dan is het mogelijk dat het fossiele vlammetje onder warmtevoorzieningen in Amsterdam vervangen kan worden door een vlam van bewonersinitiatief.

ABC staat voor Amsterdam Bouwt de Coalitie voor een duurzame nieuwbouwwijk. In dit tweejarige onderzoeksproject wordt onderzocht of partijen vanuit de niche (opkomende sociale en technische innovaties) in samenwerking met partijen gelieerd aan het energieregime (bestaande instituties, de energiesector) een nieuwbouwwijk kunnen realiseren voor Amsterdam waarin de eindgebruikers een innovatief wijkgebonden energiesysteem in eigendom hebben. ‘

Op basis van het eerste onderzoeksjaar van het ABC-project is afgelopen maart een rapport uitgebracht met een analyse van de institutionele barrières voor een wijkgebonden warmtevoorziening in Amsterdam. De documentstudie en diepte-interviews lieten een scheefgegroeide situatie zien, waarin geen ruimte is voor eerlijke dialoog en afweging over de toekomstige warmtevoorziening in Amsterdam.

In dit tweede rapport wordt het vraagstuk van de andere kant belicht: niet vanuit het instituut, maar vanuit de bewoners. Het rapport presenteert de resultaten van een focusgroep onderzoek over hoe betrokken, duurzame Amsterdammers aankijken tegen een coöperatieve, duurzame warmtetransitie. De onderzoeksvragen die centraal stonden bij dit onderzoek zijn:

• Welke risico’s en kansen identificeren bewoners in de transitie naar een duurzame warmtevoorziening in coöperatief eigendom?
• Welke rollen zien bewoners voor zichzelf en andere partijen in de warmtetransitie?
• Wat is de welwillendheid van bewoners om zichzelf te organiseren voor een duurzame warmtevoorziening in coöperatief eigendom?

Om de onderzoeksvragen te beantwoorden zijn drie bijeenkomsten georganiseerd. De bijeenkomsten waren zogenaamde focusgroepen: een wetenschappelijke onderzoeksmethode waarbij een discussie tussen deelnemers wordt gefaciliteerd aan de hand van opiniestukken.

Het blijkt dat de deelnemers van de focusgroepen veel serieuze risico’s identificeren rondom een warmtetransitie met zelforganisatie van bewoners. De risico’s worden in het rapport onderverdeeld in barrières, angsten en onzekerheden die de deelnemers benoemen. Hiernaast zagen de deelnemers veel kansen aan een transitie richting lage temperatuur, duurzame verwarming in handen van eindgebruikers. De welwillendheid van bewoners om zich actief te organiseren zal volgens hen beperkt kunnen blijven tot een klein en select groepje enthousiastelingen om de voorgestelde warmtetransitie te realiseren.

Ook zien de deelnemers kansen voor het versterken van sociale cohesie en ze zien de transitie als kans voor bredere maatschappelijke verandering richting een netwerksamenleving waarin bewoners samenwerken met alle stakeholders in de stad en alle partijen elkaars kennis benutten. De deelnemers zien verschillende mogelijke rollen voor bewoners en de gemeente. In elk geval vinden ze dat de bewoners de opdrachtgever zijn voor de transitie en dat het daarom cruciaal is dat inbreng van bewoners goed wordt meegenomen.

Het onderzoek leidt tot de conclusie dat bewoners onder de juiste omstandigheden welwillend zullen staan tegenover de voorgestelde transitie. Het draait hierbij om ondersteuning van de reeds actieve, enthousiaste bewoners door de gemeente bij het maken van een technisch plan en het benaderen van medebewoners, de mogelijkheid tot experimenteren met diverse verwarmingsalternatieven en een slimme omgang met de business case en geplande onderhoudsmomenten. Door op gepaste manier aan te haken bij het groeiend momentum voor verandering onder bewoners, kan dit versneld worden. Zodra er positieve voorbeelden zijn van lage temperatuur warmtevoorzieningen in lokaal beheer, zullen meerderen volgen, verwachten de deelnemers.

De welwillendheid van bewoners om zich echt actief te organiseren zal volgens de deelnemers maar beperkt hoeven te zijn tot een select groepje enthousiastelingen om de voorgestelde transitie te realiseren. Het is in dit stadium te vroeg om te stellen dat aan bovengenoemde voorwaarden zal worden voldaan. Gezien de onzekerheden en angsten die naar voren zijn gekomen, is het vooralsnog geen uitgemaakte zaak dat de transitie in handen van eindgebruikers zal kunnen slagen.

Referentie
Marselis, I., Bischot, K. & Hisschemöller, M. (2018). ‘Daar brandt een vlammetje onder’: Focusgroep onderzoek naar de kansen en barrières voor een coöperatieve warmtetransitie in Amsterdam. DRIFT

Lees meer
Download hier het volledige rapport of de samenvatting.

Date
November 23, 2018