Van koplopers naar koplopen: een pleidooi voor inclusief leiderschap

Rond maatschappelijke transformaties wordt vaak een cruciale rol toegedicht aan individuele vernieuwers. In dit essay onderwerpen we deze fixatie op individuele leiders aan een kritische reflectie. Dit doen we aan de hand van het begrip ‘koploper(s)’.

In de zoektocht naar een duurzame wereld zijn vergezichten cruciaal. Om een gewenste toekomst te verbeelden zijn meeslepende verhalen nodig waardoor kleine praktijken gelden als grote gebaren. In de afgelopen jaren hebben we steeds meer van die praktijken en initiatieven op zien komen in een breed scala van domeinen (zoals energie, mobiliteit, voedsel en zorg).  Rond dergelijke initiateven en praktijken wordt een grote rol toegekend aan de rol van individuen als zijnde de ‘leiders’ van de ‘nieuwe orde’. Vaak worden aan deze ‘leiders’ unieke eigenschappen en vaardigheden toegekend en in sommige gevallen leidt dit tot een soort morele verheerlijking van individuen. Zulke leiders krijgen een welhaast semi-goddelijke status en symboliseren de ‘strijd tegen het systeem’.

Ondanks het vitalisme van deze figuren, kent het denken en spreken over dit soort ‘leiders’ ook spanningen en kan het contraproductief werken in de context van grote maatschappelijke omwentelingen. Want, is een populist met discriminerende neigingen, niet ook een koploper? Is een koploper wel objectief waar te nemen? Wij stellen dat er onvoldoende kritisch wordt gekeken naar de benoeming en selectie van dit soort mensen. Wie bepaalt namelijk of iemand zo’n leider is? Een leider in welk domein? En wie wordt er verondersteld te volgen? In dit essay willen we de fixatie op dit soort leiders aan een kritische reflectie onderwerpen. Dit illustreren we aan de hand van het begrip ‘koploper(s)’, één van de meeste centrale begrippen over leiderschap binnen transitiestudies.

In dit essay betogen we dat we in tijden van maatschappelijke verandering af moeten van de fixatie op het individu. We stellen voor om het koploperbegrip aan te vullen met het begrip ‘koplopen’ (als werkwoord). Onze centrale boodschap is dat ‘koplopen’ een adequater beeld geeft van de machtsrelaties rond maatschappelijke vernieuwing. Bovendien draagt deze herdefiniëring bij aan de emancipatie van koplopers. Immers, koplopen kan iedereen mits er verzet is tegen dominante praktijken en geëxperimenteerd wordt met alternatieven. Zo verschuift het koploperbegrip van een bepaald ‘menstype’ naar koplopen als een open politieke strijd.

Auteurs

Shivant Jhagroe en Frank van Steenbergen

Titel

Van koplopers naar koplopen: een pleidooi voor inclusief leiderschap

Meer lezen?
Lees het volledige essay hier.

Date
december 16, 2014