‘Transities gaan over het herstellen van connecties’: in gesprek met Meneer de Leeuw.

Net als DRIFT werkt Meneer de Leeuw aan maatschappelijke verandering. Dit najaar slaan we de handen ineen om de Masterclass Maatschappelijke Transities in Praktijk te organiseren in België, voor ambitieuze vernieuwers die op zoek zijn naar kennis en handvatten om buiten de gebaande paden bij te dragen aan werkelijke verandering. Als voorproefje op de Masterclass delen Dries Gysels en Wim De Smet van Meneer de Leeuw hun ervaringen en inzichten over het begeleiden van verandering in dit artikel. 
 
In Nederland werkte Meneer de Leeuw de voorbije jaren aan verandering in de ouderenzorg, de landbouwsector en onderzoek met proefdieren. In België lag de focus vooral op mobiliteit, een domein in volle transitie.  Vanuit de concrete ervaring met projecten zoals Leefstraten en Mobipunten tonen Dries en Wim in de Masterclass wat erbij komt kijken wanneer je een netwerk wil uitbouwen om een maatschappelijke verandering te volgen en versnellen. Als vooruitblik vroegen we hen wat belangrijk is in transitieprocessen.
 
Mobiliteit is in verandering
Werkgevers zoeken naar het beste aanbod om aan de behoeften van een nieuwe generatie werknemers te voldoen. Nieuwe vormen van deelmobiliteit worden – soms letterlijk – in onze steden gedumpt, terwijl we op het platteland het werkende systeem maar niet vinden. Mobility As A Service probeert hierop een antwoord te bieden, maar blijft afhankelijk van een vaak beperkt aanbod. Met nieuwe concepten zoals Mobipunten of nieuwe organisatievormen zoals de Vervoerregio zoekt Vlaamse Overheid aansluiting met gemeenten en lokale organisaties en hoopt ze zo verantwoordelijkheid en kost te kunnen delen. De verschillen waarop gemeenten met deze zoektocht aan de slag gaan, zijn groot.
 
Je kan de spanning voelen
“Er gebeurt veel en je voelt de chaos en spanning. Spanning over deelsteps op het voetpad of Chinese strooifietsen. Spanning tussen fietsers en automobilisten. Spanning over over de mobiscore… en ga zo maar door,” begint Dries. “Dat er spanning is, is op zich niet onlogisch. Systeemverandering gaat altijd gepaard met chaos. Dat is een van de eerste lessen die ik leerde vanuit de theorie van transitiedenken. Maar blij word ik er niet van. Het doet ons in ieder geval stilstaan bij de verantwoordelijkheden van mensen zoals wij die trachten veranderingen in gang te zetten.”
 
Dan ben je vertrokken
Dries en Wim zien de rol van een transitiebegeleider dan ook vooral in het begeleiden van deze spanningen. “Veel van de nieuwe ontwikkelingen zijn goed noch slecht; het hangt ervan af met welke intentie en hoe ze neergezet worden. De intentie is voor ons het grotere verhaal: is het louter een economisch verhaal of is het een ontwikkeling die maatschappelijk een grotere meerwaarde heeft?” Over het “hoe” kunnen Dries en Wim uren uitweiden. Wim noemt dit “het herstellen van de zenuwbanen tussen bewoners, bedrijven en overheid.” “Dit vereist een setting waarbinnen open en vrij met elkaar in gesprek kunnen gaan,” vult Dries aan. “Dit vergt een andere manier van doen, denken en organiseren van projectleiders. We merkten dit bij aantrekkelijke initiatieven zoals Leefstraten en Mobipunten. Zodra je deze als een product gaat beschouwen waarrond een campagne moet opgezet worden, verval je in een oude top-down benadering. Wanneer je erin slaagt nieuwe ideeën te zien als een aanleiding om het gesprek aan te gaan met elkaar over het mobiliteitssysteem waar we samen naartoe willen evolueren, dan ben je vertrokken.”
 

Leefstraat – De Kozijntjesstraat te Gent
 
Voorbeeldrol van de Leefstraten
Dries en Wim maken dit concreet via de Leefstraten. “Sinds de foto’s van de Gentse straten de wereld rondgingen, werden we regelmatig gevraagd voor de opstart van een lokaal Leefstraat-project. We probeerden er steeds alles aan te doen om te voorkomen dat net dat beeld van de foto’s zou worden gekopieerd worden naar een andere context. Dat werkt niet. We zagen het als onze opdracht als transitiebegeleider om telkens een netwerk van ambtenaren én niet­-ambtenaren bijeen te brengen dat haar creativiteit en passie wil bundelen. Een groep denkers en doeners die belangrijke onderwerpen zoals mobiliteit, vereenzaming of armoede bespreekt en erin slaagt om deze gesprekken te vertalen naar nieuwe manieren van doen, denken en organiseren, op maat van de lokale uitdagingen.”
 

Een transitieperspectief op mobiliteit in Hoog Kortrijk.
 
Grenzen aftasten
Dat veranderingen niet eenvoudig zijn, merk je aan de weerstand die transitie in praktijk oproept. Dat was bij de Leefstraten niet anders. “Honderd procent tevredenheid zal je nooit krijgen,” zegt Wim. “Wél is het belangrijk om de grenzen af te tasten in je straat: wat zijn de consequenties als we de straat autoluw maken en investeren in een buurtparking? Wat kan de stad doen om ideeën uit de straat mogelijk te maken? Dat soort vragen zijn cruciaal in de zoektocht naar een gedragen oplossing. Als je naar ieder zijn ideeën luistert en aandacht hebt voor elkeens bekommernissen, dan zie je groepen doorheen het proces naar elkaar toe groeien. Maar stel dat er in aanloop naar de Leefstraat bijvoorbeeld geen oplossing wordt gevonden voor een oude vrouw die geen tien meter kan wandelen naar haar auto, dan moet je durven zeggen dat de Leefstraat niet doorgaat. Hetzelfde geldt voor de parkeerdruk: voor elke parkeerplaats die werd weggenomen door de Leefstraat moest een nieuwe plek gevonden worden op een buurtparking en niet in de omliggende straten. Daar waren we streng in, want vanuit systeemdenken zijn de oplossingen die gevonden worden essentieel om verder mee aan de slag te gaan.”
 
Dries en Wim gaan op de tweede dag van de Masterclass Maatschappelijke Transities in Praktijk dieper in op hun kijk op transitieprocessen. Via praktijkverhalen tonen ze wat erbij komt kijken wanneer je een netwerk wil uitbouwen om een maatschappelijke verandering te volgen en versnellen. Wil je meer weten over de Masterclass Maatschappelijke Transities in Praktijk of je inschrijven? Bekijk hier het volledige programma!

Date
juni 30, 2019