Nederland na Corona 2: de Tulp en de Transitie

In een crisis, zeker een crisis met zulke aangrijpende en ingrijpende gevolgen als de corona-crisis, heeft de lange termijn vaak geen prioriteit. Toch is het juist nu zaak na te denken en ons uit te spreken over een samenleving en economie na corona. Daarom organiseren wij een reeks online gesprekken met elkaar. In deze blog reflecteert Derk Loorbach op het eerste gesprek en kijkt hij vooruit naar deel 2. Praat je mee?
 
Lees hier waarom we deze reeks gesprekken zijn gestart en bekijk hier de bijbehorende slides en chat. Denk je met ons mee over een samenleving na corona? Neem deel aan ons tweede gesprek op vrijdag 27 maart! Wil je graag op de hoogte blijven van deze reeks gesprekken? Laat hier je gegevens achter.
 
Op vrijdag 20 maart faciliteerden we bij DRIFT een inspirerend online open gesprek over Nederland na Corona. De insteek was vooral te kijken welke vragen en ideeën er zoals leven zonder gelijk in oplossingen of (eigen) dogma’s te schieten. Maar onze motivatie bij DRIFT is uiteraard wel dat zo’n gesprek met elkaar ons in algemene zin helpt om de grotere transitieopgaven op de lange termijn in beeld te houden. En om van daaruit keuzes te kunnen maken die de kans vergroten dat we beter uit deze urgente crisis op de korte termijn komen.
 
Nieuwe initiatieven en fundamentele vragen
Dat bleek ook de motivatie van veel deelnemers tot nu toe: het stellen en bespreken van relevante vragen en het uitwisselen van goede voorbeelden en ideeën. Zo hoorden we allerlei voorbeelden van nieuwe initiatieven rond zorg, welzijn, voedsel en energie die lokaal ontwikkeld of meer zichtbaar worden door de inzet van burgers en sociaal ondernemers. Maar we hoorden ook allerlei fundamentele discussies over de noodzaak tot omvorming van het belastingstelsel, het financiële systeem of de arbeidsmarkt.
 
Ook hadden we discussies over het al dan niet afbreken van instituties: hoe voorkomen we afbraak en chaos maar kunnen we tegelijk zien dat er wel structurele veranderingen ontstaan die ons richting een duurzame economie helpen. In deze discussie komt grote spanning tussen de korte en lange termijn terug: veel van onze economie krijgt enorme klappen en veel ondernemers zitten in fundamentele onzekerheid en problemen. Maar ook op de lange termijn was eigenlijk al langer duidelijk dat sommige sectoren steeds minder toekomstperspectief hebben.
 
De tulp en de transitie
Een fascinerend voorbeeld dat genoemd werd was de sierteelt: een sector waarin op grote schaal bijvoorbeeld tulpen worden geproduceerd. Deze gaan vervolgens de hele wereld over en staan symbool voor de Nederlandse handelsgeest. Tegelijk verdwijnen ze na twee weken bij het afval, worden ze vooral per vliegtuig vervoerd en hebben ze bij de productie in elk geval geen toegevoegde waarde voor bodem en biodiversiteit. De ondernemers zelf zitten vaak vast in aangegane financiële verplichtingen, gedane investeringen en met kennis, ketens en medewerkers die weinig anders kunnen. Treurig zijn nu de beelden van deze ondernemers die massaal hun mooie producten moeten vernietigen – maar gelukkig wel steun krijgen van de overheid.
 
Maar we moeten toch echt de vraag stellen of sectoren die zo zijn georganiseerd niet nu getransformeerd zouden moeten worden. Hetzelfde geldt immers voor de intensieve veehouderij, de fossiele energie, de financiële sector, de luchtvaart, en ga zo maar door. Sectoren die stuk voor stuk historisch enorm van belang zijn geweest en nog steeds een bron van trots en werkgelegenheid zijn, maar waarin ondernemers ook vast zitten in te kleine marges en een bedrijfsmodel dat desastreus uitpakt voor klimaat en natuur, en waarvoor inmiddels serieuze, duurzame en veel socialere alternatieven zijn. Van sierteelt naar biologische vaste planten. Van fossiele naar duurzame energie. Van intensieve veehouderij naar natuurinclusieve voedselproductie. Van massaluchtvaart naar vliegen waar het niet anders kan tegen een eerlijke prijs. Van financiële extractie naar investeren in de reële economie.     
 
Een omgeving voor verandering
De reflex is toch echter al snel, ook bij ons, om dan acties te gaan formuleren en iemand of een organisatie aan te kijken om met die acties aan de slag te gaan. Ook aan het einde van het gesprek kregen we bij DRIFT de bal toegespeeld: alsof wij überhaupt in staat of positie zouden (moeten willen) zijn veranderingen op de schaal waar we in zitten te regisseren, sturen of beïnvloeden. Transities zijn het resultaat van wat heel veel mensen op allerlei manieren overal doen: die gaan niet vanuit regie, controle of rationele planning. Op al die genoemde onderwerpen is de transitie bezig: zijn mensen bewust of onbewust aan het veranderen, vernieuwen, loslaten of zich juist aan het verzetten, verlammen of verkrampen.
 
Vanuit dit idee is iedereen in dit gesprek een positieve infectiekern: in al ons dagelijks doen en laten (al is dat nu wel erg beperkt) gebruiken we woorden, maken we keuzes, ondernemen we acties die impact op onze omgeving hebben. Gedragsverandering op persoonlijk én systeemniveau gaat voor het grootste deel via de band: als de omgeving verandert dan past de mens zich razendsnel aan. Dat zien we nu meer dan ooit, maar noodgedwongen. Vanuit de noodzaak en positieve energie die we van al de deelnemers in ons gesprek en ver daarbuiten voelen, is dus de uitdaging om zelf met elkaar de omgeving te vormen voor al die anderen die nog zoeken, niet weten, niet kunnen of twijfelen. In onze online gesprekken hopen we dat we vanuit de gezamenlijke intrinsieke motivatie en inspiratie die omgeving met elkaar naar buiten toe te gaan bouwen.
 
Denk je met ons mee over een samenleving na corona? Neem deel aan ons tweede gesprek op vrijdag 27 maart! Wil je meer lezen over de achtergrond van dit gesprek? Lees hier meer over de aanleiding van deze reeks en lees hier Derk’s reflectie op het gesprek van 20 maart. Wil je graag op de hoogte blijven van deze reeks gesprekken? Laat hier je gegevens achter.


Date
maart 25, 2020