De kracht van gemeenschappen

Afgelopen juli vond de jaarlijkse Global Ecovillage Network Conferentie van de Europese aftakking van het Global Ecovillage Network plaats in Estland. In het prachtige ecodorp Lilleoru kwamen meer dan 500 ecodorp-bewoners en -enthousiastelingen vanuit de hele wereld samen om kennis uit te wisselen en in gemeenschap te zijn. DRIFTer Ilonka Marselis was er bij om een workshop te geven over de rol van visievorming in ecodorpen, gebaseerd op haar thesis. Ilonka geeft in dit opiniestuk een reflectie op het centrale thema van de conferentie: ‘de wijsheid van bewuste gemeenschappen’ (the wisdom of conscious communities) en de implicaties hiervan voor wereldwijde verandering naar een duurzame toekomst.

Het Afrikaanse gezegde “als je snel wilt gaan, ga alleen, als je ver wilt gaan, ga samen” roept een dilemma op, want met de wereldwijde ecologische, economische en sociale spanningen moeten we snelle en tegelijkertijd vergaande verandering realiseren. Gemeenschap geeft hiertoe de sleutel, door ruimte te bieden voor zowel individuele empowerment als effectieve samenwerking. Gemeenschap is een gevoel veel meer dan een fysieke groep mensen. Het komt voort uit een gedeelde passie, visie en / of droom en creëert een gevoel van verbondenheid tussen mensen. Gemeenschap is een groepsbewustzijn en een collectieve intelligentie die een enorm potentieel voor actie, creativiteit en probleemoplossing biedt. Precies deze eigenschappen zorgen ervoor dat gemeenschap een cruciale rol kan spelen bij het overwinnen van de huidige ecologische en sociaaleconomische spanningen die over de hele wereld gevoeld worden. Ze zijn ook de reden dat ik al jarenlang erg geïnteresseerd ben in de ecodorp beweging.

Welcome to the GEN-Conference – Picture by Ilonka Marselis

De ecodorpen-beweging
Vaak als ik spreek over ecodorpen met vrienden of collega’s verlies ik al snel hun aandacht vanwege hun associaties met hippies, zweverigheid of naïviteit. De ecodorp beweging is echter verre van naïef en kent veel meer diepgang dan enkel wat lokale voorbeelden van wonen in groepsverband en leven in harmonie met de natuur. De ecodorp beweging is een wereldwijde gemeenschap en krachtige drijfveer voor fundamentele verandering van de huidige, destructieve maatschappelijke systemen. Bewuste gemeenschappen, zoals het global ecovillage network en alle lokale ecodorpen, demonstreren en promoten een bruisend alternatief voor de individualistische, neoliberale maatschappij die ecosystemen op aarde, en daarmee ons levensonderhoud, vernietigd. Een drijvende kracht hierachter is het potentieel dat ontstaat uit gemeenschap en collectieve intelligentie.

Voordat ik inga op de rol die gemeenschap kan spelen in wereldwijde veranderingen naar duurzaamheid, is het goed om de ecodorp beweging en de diversiteit in haar lokale manifestaties te introduceren. In de eerste plaats zijn ecodorp bewoners mensen die het belang inzien van het vertalen van hun waarden naar daden. Echter, in plaats van te strijden tegen het huidige systeem door activisme of lobby’s, houden ze zich bezig met het realiseren van een positief alternatief. Ze zetten zich niet (alleen) af tegen het huidige systeem, ze vragen zich actief af hoe een duurzame wereld er uit kan zien en proberen die visies vervolgens te realiseren. Ecodorpen zijn levendige voorbeelden van hoe een democratische, ecologische, niet-gewelddadige en vrije wereld er uit kan zien, hoe beschadigde ecosystemen herstelt kunnen worden en hoe verbinding tussen mensen en met de natuur terug gebracht kunnen worden. Voor veel mensen is dit een bron van inspiratie, een bezoeker van het Schotse ecodorp Findhorn zegt hierover:

“Altijd als ik in Findhorn ben word ik eraan herinnert dat krachtige, positieve visies voor de toekomst kunnen worden gerealiseerd…”

Lokale ecodorpen zijn erg uiteenlopend en voor velen is dit precies wat de beweging sterk maakt. De diversiteit in lokale manifestaties creëert veerkracht voor de beweging in zijn geheel. Een ecodorp is een concept waarin vele concepten passen; er is ruimte voor verschillende interpretaties en wereldvisies. Dit zorgt ervoor dat initiatiefnemers van ecodorpen de vrijheid hebben om het concept aan te passen aan lokale behoeften en omstandigheden. Zo zijn er ecodorpen die zich richten op het herbestemmen van verlaten land of het starten van alternatieve economieën, sommigen bieden een thuis voor getraumatiseerde vluchtelingen, anderen experimenteren met off-grid, hernieuwbare energie technologieën. Sommige ecodorpen richten zich op het regenereren van traditionele ecosystemen, terwijl anderen prioriteit geven aan persoonlijke ontwikkeling en spiritualiteit. Alle ecodorpen hebben gemeen dat ze zelfvoorzienende, duurzame bouw- en landbouw technieken toepassen om in harmonie met de natuur te leven. Bovendien praktiseren inwoners van ecodorpen vaak geweldloze communicatie technieken en omarmen conflict als een bron van creativiteit.

Door het hebben van een gedeelde passie en het leven in gemeenschap voelen individuen in ecodorpen zingeving en verbinding, waaruit empowerment ontstaat om zichzelf te uitten in het realiseren van de gedeelde visie. Een inwoner van het ecodorp Tamera in Portugal illustreert hoe dit kan dienen als model voor een duurzame toekomst:

“Een model voor de toekomst heeft niet alleen nieuwe technologie en een gezonde ecologie nodig, maar ook mensen die deze hulpmiddelen op een zinvolle manier kunnen gebruiken. Het heeft mensen nodig die geleerd hebben om samen te blijven, zelfs tijdens conflicten, door ze op geweldloze en creatieve manieren op te lossen en vast te houden aan solidariteit in moeilijke tijden. Gemeenschapskennis is de basis voor sociale duurzaamheid.”

In: Dregger (2011). Tamera: a model for the future. Verlag Meiga, Duitsland.

The Flower of Life Park in Lilleoru – Picture by Ilonka Marselis

Het belang van dromen over alternatieve toekomsten.
Een inzicht van de conferentie is dat de huidige systemen en gang van zaken in stand worden gehouden niet door een gebrek aan technische oplossingen, maar in feite door sociale inertie. Een van de keynote sprekers, milieurechtenadvocaat, auteur, docent en permacultuur-expert Albert Bates, benadrukt dat dit de echte barrière is die overwonnen moet worden om fundamentele systeemverandering tot stand te brengen. Sociale inertie is de weerstand van mensen tegen verandering, of soms zijn ze wel bereid om te veranderen maar handelen ze er niet naar. De technische oplossingen om zelfvoorzienend te leven met behulp van lokale materialen, eenvoudige technieken en inclusieve processen, evenals de kennis om ecosystemen en landbouwgrond te regenereren staan allemaal al tot onze beschikking. Een oproep van de conferentie is daarom om te stoppen met pietluttige discussies over welke technische oplossing beter is dan de andere, en in plaats daarvan aandacht te vestigen op de kern van de systemische onveranderlijkheid: mensen. Als je echt een duurzame toekomst wilt creëren (of tegenwoordig zelfs een toekomst voor de mensheid überhaupt), focus dan op mensen. Zodra mensen bereid zijn om te veranderen en zich empowered voelen om te veranderen, zullen de technische details wel volgen.

Hoe is deze sociale inertie aan te pakken? Op basis van verschillende gesprekken en discussies op de conferentie, zou ik willen stellen dat tenminste twee aspecten daarin een rol spelen: het vermogen tot het voorstellen van alternatieve toekomsten en gemeenschap. John Croft, ontwikkelaar van een projectmanagement-techniek genaamd ‘dragon dreaming’ , gaf inzicht in het belang van individuele en collectieve dromen. Individuen moeten fantaseren over alternatieve toekomsten en daarbij ook geloven in de mogelijkheid van iedere droom die naar boven komt. Als iemand de mogelijkheid tot realisatie van een droom open houdt, zelfs zonder concrete plannen te maken om deze droom te verwezenlijken, blijft het potentieel en de intentie om het te realiseren aanwezig.

Croft illustreerde dit met wijsheid van de Australische inheemse bevolking, waar het geloof heerst dat wanneer een persoon gestopt is met dromen, hun ziel hun lichaam heeft verlaten. Tekenen van een zielloos persoon zijn depressie, gevoelens van machteloosheid, vervreemding en apathie; symptomen die ik steeds meer om me heen zie. Disempowerment (een gevoel van machteloosheid) bij individuen houdt een systeem in stand. Bepaalde media en instanties versterken gevoelens van machteloosheid onder individuen met boodschappen als ‘het systeem is zo sterk en rigide dat het nooit meer fundamenteel kan veranderen en jij als individu kan nooit verandering beïnvloeden.’ Door deze berichten te verzenden voelen individuen zich nog machtelozer en verliezen ze hun vermogen om te dromen en fantaseren over alternatieve toekomsten nog verder. Eenvoudige eerste stappen in de richting van het breken van (je eigen) sociale inertie, is dus juist te gaan dromen en fantaseren over positieve toekomsten en te geloven in de mogelijkheid van elke afzonderlijke droom. Andere toekomsten zijn mogelijk en kunnen gerealiseerd worden door kleine groepen, toegewijde mensen. Immers, in Crofts woorden, het enige dat de wereld ooit veranderde waren kleine groepen mensen.

Empowerment door collectieve visies

Als we tegelijkertijd snel en ver willen gaan in het overwinnen van de wereldwijde ecologische en sociaal economische spanningen, moeten we vervolgens op de een of andere manier gezamenlijke projecten weten te creëren uit individuele dromen. Hiervoor hebben we volgens Croft gedeelde dromen nodig. Om een persoonlijke droom effectief te realiseren, zal je een groep mensen moeten vinden om een project te starten. Om dit tot een succesvol en effectief einde te brengen, moet deze groep een collectieve droom of visie creëren. Collectieve visie-vorming is een techniek die centraal staat in ecodorpen en is ook een aspect van de transitie management methode die DRIFT vaak toepast.

Het creëren van collectieve visies betekend dat individuen hun eigen droom loslaten en in plaats daarvan met een groep mensen een collectieve droom vormen. Ieders individuele droom moet een deel uitmaken van de collectieve droom, hierdoor wordt een veel omvangrijkere droom gecreëerd. Daarbovenop zal, wanneer een droom of visie gedeeld wordt door een team in plaats van in eigendom is van de initiatiefnemer van een project of de directeur van een bedrijf, de energie veel gelijkmatiger verdeeld zijn over de betrokken personen. Wanneer elke persoon dan ook een rol kan innemen in het project die ze leuk vinden en die bij hen past, kunnen ze bijdragen aan het realiseren van de visie vanuit intrinsieke motivatie en inspiratie. Een gedeelde droom zal tegelijkertijd ook een gemeenschap creëren, omdat er nu een groep mensen is ontstaan met een gedeelde passie/visie. En waar gemeenschap is, is toegang tot collectieve intelligentie.

“Dragon dreaming beschrijft en begeleidt ons naar een enorme bevrijding van collectieve intelligentie.” www.dragondreaming.com

Vegetable Garden at ecovillage in Estonia – Picture by Ilonka Marselis

Het belang van netwerken
Keynote spreker Jonathan Dawson, duurzaamheidsdocent aan het Schumacher College, stelt dat het ontstaan van gemeenschappen uiteindelijk zal resulteren in een gedecentraliseerde, democratische netwerkorganisatie van de maatschappij. Er zit een grote intelligentie en kracht in netwerken, die gezien kunnen worden als een vorm van collectieve intelligentie. Wanneer er verschillende gemeenschappen ontstaan die aan soortgelijke visies werken, kunnen er netwerken ontstaan waarin mensen aan drie dingen kunnen werken om de leden van het netwerk te ondersteunen, het netwerk kan zich afvragen; Wat doet elke gemeenschap hetzelfde, misschien kunnen we dit als een hulpbron bieden. Wat is uniek in een gemeenschap waar anderen van kunnen profiteren of waar ze van kunnen leren, misschien kunnen we dit verspreiden. Wat doet elke gemeenschap niet graag, misschien kunnen we dit als een hulpbron aanreiken.

GEN is een goed voorbeeld van een netwerk dat gebruik maakt van collectieve intelligentie om lokale ecodorpen te ondersteunen. Op een hoger niveau ondersteunt een netwerk zoals ECOLISE netwerken zoals GEN, door koppeling van verschillende netwerken van gemeenschaps- en duurzaamheidsinitiatieven. Net als een bijenkorfstructuur kunnen gemeenschappen elkaar zo ondersteunen via netwerken en netwerken op een hoger niveau kunnen deze netwerken weer ondersteunen, enzovoort. Zoals keynote spreker Jonathan Dawson het formuleerde:

“Als we de bottleneck van de huidige biofysische dislocatie overwinnen, zullen historici naar dit moment kijken als de verschuiving van top-down gecentraliseerde organisatie naar gedistribueerde, sterk gedemocratiseerde netwerkorganisatie-vormen”

Laten we vandaag beginnen met dromen
Gebruik maken van collectieve intelligentie is voor veel deelnemers aan de conferentie van cruciaal belang voor het realiseren van een duurzame toekomst. Om toegang te krijgen tot het potentieel van collectieve intelligentie, hebben we gemeenschap nodig. Dit onthult voor mij de immense relevantie van de ervaringen en kennis verzameld in de ecodorp beweging.

Ik geloof in de kracht van gemeenschap. Nadat ik gemeenschapsgevoel heb ervaren en de empowerment die voortkomt uit het stellen van intenties gebaseerd op persoonlijke en collectieve dromen, zou ik willen voorstellen dat misschien de volgende stap in de evolutie en ook onze kans om de klimaatverandering en andere wereldwijde crises te overwinnen ligt in collectieve intelligentie, netwerkorganisatie en gemeenschap. Het vermogen om te dromen, alternatieven in te beelden en te fantaseren over een duurzame toekomst zullen hierin een cruciale rol spelen. Dus laten we vandaag gaan dromen dat een betere wereld mogelijk is. Voor mij is het er een van gemeenschap, individuele empowerment en diepe verbondenheid met elkaar en met de natuur.

Lees meer
Bezoek de website van het Global Ecovillage Network – Europa of lees meer over dragon dreaming in het open access e-boek.

Date
augustus 13, 2018