Nieuwe technieken en maatregelen om de uitstoot van CO2 met 20% terug te dringen – één van de Europese klimaatdoelstellingen – zijn in toenemende mate beschikbaar en geïmplementeerd. Om deze technieken te kunnen integreren in stedelijk beleid en onderdeel te maken van de normale gang van zaken, is techniek echter niet genoeg. Een transitie naar een innovatieve benadering van stedelijke ontwikkeling, waarbij alle belanghebbenden betrokken zijn, is noodzakelijk.
Het MUSIC project (Mitigation in Urban Areas: Solutions for Innovative Cities) has als doel om de integratie van maatregelen gericht op CO2 en reductie van energiegebruik in stedelijk beleid, activiteiten en de gebouwde omgeving te versnellen. Steden bodden de mogelijkheid voor daadkrachtige lokale actie in het adresseren van duurzaamheidsuitdagingen. Dat veel steden deze rol erkennen bleek uit de ambitieuze doelen en agenda’s die zij hadden opgesteld.
Desondanks werden ambtenaren geconfronteerd met de beperkingen van de beleidsinstrumenten die zij tot hun beschikking hadden, die onvoldoende toegerust waren om met de complexiteit van de huidige uitdagingen om te kunnen gaan. Bovendien was voor een duurzame toekomst een fundamenteel nieuwe manier van denken, werken, plannen en organiseren nodig – een veranderdynamiek die nie te beheersen of controleren was.
Ondertussen maakten burgers, bedrijven, ngo’s en instituties in verschillende domeinen en schaalniveaus dagelijks beslissingen die bijdroegen aan het stapsgewijs verduurzamen van de toekomst van de stad. Hoe konden ambtenaren inspelen op dit potentieel en alternatieve manieren van denken en doen stimuleren?
Experimenteren, integreren en mobiliseren
Voor het MUSIC project werkten de steden Aberdeen (UK), Ghent (BE), Ludwigsburg (DE), Montreuil (FR) en Rotterdam (NL) op drie manieren samen: door pilotprojecten op te starten, door een informatiesysteem te ontwikkelen die het mogelijk maakte energiemaatregelen te integreren in stedelijke ontwikkeling (bijgestaan door Henri Tudor) en door het toepassen van een transitiemanagement-benadering voor het mobiliseren van stakeholders om zich in te zetten voor de reductie van CO2 (onder leiding van DRIFT).
Op basis van de transitiemanagement-benadering creëerden de vijf steden een informele maar gestructureerde setting om verschillende groepen veranderaars samen te brengen. In verschillende sessies hebben zij uitdagingen verkent, een gedeelde visie geschetst en de transitiepaden en –agenda voor de toekomst uitgewerkt. De uitkomsten van dit proces vormden de richtlijn voor het zoeken naar strategieën om bestaande structuren, manieren van denken en praktijken te transformeren en nieuwe projecten, samenwerkingen en experimenten te realiseren. Op deze manier waren lokale overheden in staat om voort te bouwen op de transformatieve capaciteiten van burgers, bedrijven, instituties en andere organisaties. Tegelijkertijd kregen de deelnemende veranderaars de ruimte om op een alternatieve manier te denken en werken, en eigenaar te zijn van het proces.