over transities

iedereen kan bijdragen aan fundamentele verandering in structuur, cultuur en praktijk

Het lukt onze samenleving steeds minder goed om voor stabiliteit en rechtvaardigheid te zorgen. Maatschappelijke systemen zoals de intensieve landbouw, fossiele energievoorziening en de verzorgingsstaat hebben ons de afgelopen decennia veel gebracht, maar lopen nu vast terwijl de ene crisis de andere opvolgt – denk aan klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en toenemende ongelijkheid. Hoe nu verder?

Voor ons is de belangrijkste vraag van deze tijd: ‘hoe kunnen we structurele sociale verandering leren begrijpen en zo bijdragen aan een duurzame toekomst?’. Bij DRIFT zoeken we naar antwoord op die vraag door transities te bestuderen en ze proberen te versnellen.

Wat zijn transities?

Een transitie is een proces van fundamentele verandering in de cultuur, structuur en praktijk van een samenleving. Transities duren ongeveer 25 tot 50 jaar. Na die tijd zijn nieuwe manieren van denken, doen en organiseren de norm geworden, en gaat de samenleving hoogstwaarschijnlijk niet meer terug naar hoe het daarvoor was.

Denk aan hoe we in veel landen kolen vaarwel zeiden en onze huizen met gas gingen verwarmen… en nu overgaan op duurzame energie. Hoe grote boerenbedrijven en supermarkten het hebben overgenomen van kleinere, lokale productie… en hoe het wereldvoedselsysteem nu op zoek is naar een nieuw model. Of hoe rock-‘n-roll de wereld veroverde. Al deze ontwikkelingen kun je zien als transities. En die komen in allerlei sectoren of domeinen voor.

Ter verduidelijking: het gaat ons om fundamentele verandering richting duurzame en rechtvaardige toekomsten. DRIFT werkt uitsluitend aan gewenste transities – in tegenstelling tot ongewenste transities, zoals bijvoorbeeld de opkomst van een dictator. Wij zijn er namelijk van overtuigd dat de hardnekkige problemen waar 21e-eeuwse samenlevingen mee worstelen alleen kunnen worden opgelost door onze economie opnieuw in te richten. Op een eerlijke manier, waarbij de natuur centraal staat, zonder uitbuiting en andere onhoudbare praktijken.

Transitie versus gewoon verandering

Iedereen lijkt wel aan verandering te werken. Het unieke aan de transitiebenadering is dat deze verder kijkt dan de techniek (zoals elektrisch rijden of digitalisering in de gezondheidszorg) en oog heeft voor de economische, culturele, ecologische en institutionele dynamiek die nieuwe initiatieven kan maken of breken. Want sociale innovatie is minstens zo belangrijk als technische innovatie.

En transities verlopen volgens patronen van opbouw en afbouw. In het werken aan maatschappelijke problemen, staren mensen zich vaak blind op nieuw, beter en meer. Wat vaak vergeten wordt, is het belang van stoppen – creatieve vernietiging is een essentiële voorwaarde voor innovatie.

Deze problemen vragen om radicale maatregelen, en het liefst zo snel mogelijk. Of die pijn gaan doen? Jazeker. Maar we moeten die pijn nemen en eerlijk verdelen.

Wat is dan transitiemanagement?

Als transities de theorie zijn, is transitiemanagement de praktijk. Het is een governance-aanpak waarmee je ruimte creëert voor fundamentele verandering door middel van visie, leren en experimenteren.

Is het wel mogelijk om fundamentele verandering te managen? Transitiemanagement stelt dat eigenlijk niemand volledig de controle heeft, maar dat je transities wel kunt initiëren, ondersteunen en versnellen door in te spelen op de bestaande dynamiek en complexiteit en onzekerheid te omarmen.