(this publication is in Dutch)
Wat beweegt bewoners om hun wijk en woning aardgasvrij te maken? En wat zijn belemmeringen daarbij? Om dat beter te begrijpen, kun je niet zonder het concept ‘empowerment’, dus klopte het Overlegorgaan Fysieke Leefomgeving (OFL) aan bij DRIFT. Samen met het OFL presenteren wij nu een audiopublicatie over dit onderwerp, waarin Igno Notermans en Hanke Nijman experts Flor Avelino (DRIFT, Vital Citizens and Cities) en Dave van Loon (Kennisland) aan de tand voelen over de theorie en praktijk van empowerment.
Of je nu bewoner, ambtenaar of onderzoeker bent: het raamwerk van empowerment is zeer bruikbaar om participatie in aardgasvrije wijken beter te begrijpen. In deze vier audiofragmenten worden wetenschappelijke en praktische inzichten verder uitgelegd. Met dank aan Iris Verhulsdonk voor de audio-editing.
Introductie: aardgasvrij willen en kunnen
Waarom doet het OFL onderzoek doet naar participatie bij aardgasvrije wijken? En waarom empowerment als raamwerk? Igno en Hanke spreken over wat bewoners aanzet om mee te doen aan het aardgasvrij maken van een woning, en over de belemmeringen daarbij. Luister hieronder naar de introductie:
Wat is empowerment?
Het begrip empowerment helpt ons begrijpen wat werkt in participatietrajecten. Empowerment gaat over wat individuen kan aanzetten tot actie: bewoner en professional. Een goede Nederlandse vertaling van empowerment ontbreekt, maar het raakt aan begrippen als ‘activering’ en ’emancipatie’. We kunnen het praktisch vertalen in ‘kunnen’ en ‘willen’: pas als mensen kunnen en willen, zijn zij in staat actie te ondernemen en actief te participeren, en dat verschilt van straat tot straat. En disempowerment is er net zo goed: het proces waarbij iemand het vermogen verliest zich gesteund en bekrachtigd te voelen. Beluister hier het gesprek met Flor Avelino:
Praktijkvoorbeelden van participatieonderzoek
In opdracht van het OFL hebben de onderzoeksbureaus Kennisland, STBY, Oranje Energie en Studio Clara participatieonderzoek gedaan met empowerment als raamwerk. Zij hebben op verschillende manieren en in verschillende delen van het land gekeken naar hoe bewoners het besluit nemen wel of niet aardgasvrij te wonen. Bij elkaar hebben zij een flinke groep bewoners gesproken, zo’n 160 in totaal.
Een bewoners groep uit Hoogoord West en Mark uit Enkhuizen – twee voorbeelden van (groepen) bewoners uit Noord-Holland laten zien hoe empowerment werkt bij de keuze tussen wel of niet aardgasvrij wonen. In beide voorbeelden willen bewoners wel – zij zijn zelfs te beschouwen als pioniers in het verduurzamen van hun woning – maar lopen zij tegen verschillende barrières van ‘kunnen’ op. Luister hieronder naar het gesprek met Dave van Loon, waarin hij nog vier bewonersverhalen vertelt en een aantal tips geeft voor participatieprofessionals:
Conclusie: focus verschuiven van uitkomst naar proces
Uit gesprekken met experts komt naar voren dat empowerment iets is dat uit iemand zelf moet komen: je kunt een ander niet ’empoweren’. Wat wel kan: de juiste omstandigheden creëren, zodat mensen zich ‘empowered’ voelen. Als we empowerment beter begrijpen, begrijpen we ook beter welke omstandigheden gunstig zijn voor participatie, en wat mensen demotiveert. Die ‘mensen’, dat zijn zowel bewoners als ambtenaren en andere professionals.
Tot slot zien we ook dat het werken aan empowerment helpt om de focus in het aardgasvrij wonen te verschuiven van de uitkomst naar het proces, en dat is hard nodig. Het gaat namelijk niet allen over technische oplossingen of financiële afwegingen, maar ook over het grote plaatje: waar draagt het aardgasvrij-proces nog meer aan bij in een wijk of stad? Waar kan het aansluiten bij wat er al gaande is en dit ondersteunen?
Beluister de belangrijkste conclusies uit de gesprekken en kom te weten hoe het OFL hier verder mee aan de slag gaat:
