CoIL: Samen leren voor de warmtetransitie

 
The heat transition in the built environment revolves around moving away from heating our houses, stores and offices with fossil sources. As an alternative, heat can be sourced from the sun, soil or bodies of water. But sustainable innovations in this area are encountering resistance from the system as-is in various ways.
 
For the Netherlands Enterprise Agency and Maatschappelijk Verantwoord Innoveren Energie, we’ve set up an innovative learning community (CoIL) to accelerate this transition. This way, we offered pioneer a fair chance to hear, learn and think how sustainable heating can be given a fair chance in the Netherlands.
 
(article continues in Dutch)
 

Waar we staan met warmte

In het Klimaatakkoord is afgesproken om de helft van lokaal op te wekken duurzame elektriciteit in lokaal eigendom te produceren. Er is geen specifieke afspraak gemaakt over het aandeel lokaal eigendom voor warmte, maar lokale warmte-initiatieven kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan deze Nederlandse energietransitie.
 
De werkelijkheid is weerbarstiger. Technische en sociale innovaties breken vaak moeizaam door en burgerinitiatieven komen hierdoor moelijker van de grond. Zij voelen zich ook niet altijd serieus genomen. 
 
Midden-temperatuurwarmte netten (70 graden Celsius) zijn nog altijd de standaard. De gedachte heerst dat duurzame, lage-temperatuuroplossingen en lokale bronnen niet of nauwelijks een alternatief kunnen vormen voor aardgas. Onterecht, wat DRIFT en de deelnemers aan deze CoIL betreft.
 

Hoe CoIL bijdraagt aan oplossingen

Een echte systeemverandering forceer je niet alleen. Daarom hebben wij in opdracht van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren Energie (onderdeel van de Topsector Energie) een kerngroep van innovatoren bijeengebracht waarmee we de warmtetransitie willen versnellen: een bonte mix van bouwkundigen, wijkinitiatieven, bedrijven, architecten, etc.
 
In gesprekken met hen hebben we 3 casussen geselecteerd die belangrijke obstakels en kansen in de Nederlandse warmtetransitie blootleggen. Die kunnen technisch, financieel, politiek van aard zijn, of te maken hebben met kennis en governance. De afbeeldingen hieronder geven een korte impressie van elk van de casussen.
 

 
Ook sloten Kirsten Notten en Gerwin Verschuur aan om het perspectief van EnergieSamen // Buurtwarmte in te brengen.

 
De CoIL (Community of Innovative Learners) bestaat dus uit een diverse groep innovatoren die samen leren om tot systeemdoorbraken te komen, en een versterkend netwerk eromheen dat op bepaalde momenten meeleert.
 
Belangrijk in het transitie-leerproces is het verbinden van operationeel en strategisch leren. Door zowel te leren over concrete ervaringen en acties in het hier en nu (operationeel), als over gedeelde toekomstvisies en institutionele barrières (strategisch) kan de samenhang tussen deze twee geformuleerd worden, waarmee een helder beeld kan worden geschetst van wat anders moet.
 

Activiteiten en uitkomsten

De hoofdmoot van de CoIL bestond uit drie leerbijeenkomsten waarin de leervraag van één van de kerndeelnemers centraal stond. Dit hielp bij het concretiseren en inzichtelijk maken van de problemen waar de innovatoren tegenaan lopen in de praktijk. Het doel hierin is deze leervragen ruimte te geven en zo zowel operationele als strategische vragen te bespreken.
 
Voorafgaand aan de drie leerbijeenkomsten is een kritische analyse uitgevoerd. Ook organiseerden we twee kick-offbijeenkomsten. Bij alle bijeenkomsten hebben we instrumenten uit transitiemanagement ingezet.
 
Na de serie bijeenkomsten kwam de cirkel rond met een breder opengestelde slotbijeenkomst waarin zowel een inhoudelijke agenda als een casusboek met succesverhalen gepresenteerd werd. Deelnemers aan deze slotbijeenkomst hebben vervolgens op eigen titel de vervolgstap gezet om een warmtemanifest uit te werken en te publiceren.
 

Klik hier om het casusboek te downloaden
 
Het bredere netwerk werd actief betrokken bij het leerproces en de inzichten via een gelaagde communicatiestrategie, gebruikmakend van interviews, social-mediaboodschappen, een WhatsApp-groep, een CoIL-nieuwsbrief en andere middelen.
 
Een visueel overzicht van de opzet van de CoIL
 
Het succes van dit project heeft verschillende vormen en is voelbaar op verschillende plaatsen. Meerdere innovatoren uit de kerngroep gaven aan zich gezien en versterkt te voelen door het project, en zijn inmiddels verder gekomen met hun initiatieven.
 

“De herkenning, dat je niet de enige bent die tegen bepaalde barrières aanloopt, is heel veel waard.”
Herman Eijdems, MijnWater (casushouder CoIL)

 
Betrokken organisaties en individuen uit het bredere netwerk zijn geactiveerd via het casusboek en de communicatiestrategie, en de handtekeningen onder het manifest komen nog steeds binnen. Maar ook opdrachtgevers RVO en MVI-E zelf hebben in CoIL verdere aanknopingspunten gevonden om de transitie te versnellen.
 
Daarnaast produceerde DRIFT ook een ‘Toolkit voor een Community of Innovative Learners‘. Zie dit document voor een meer diepgaande reflectie (inclusief de invloed van de corona-pandemie) op dit proces en handvatten voor wie in de toekomst zelf zo’n project wil organiseren.
 

Klik hier om de toolkit te downloaden
 
Wil jouw organisatie ook samen met innovatoren uit de ‘onderstroom’ duurzaamheidstransities versnellen? Neem dan gerust contact met ons op voor een innovatief leertraject, transitie-arena, of ander advies of onderwijs op maat. Bijvoorbeeld met CoIL-projectleider namens DRIFT Carien van der Have.
 
Projectduur
Januari 2020 tot December 2021
 
Team
Gijs Diercks, Carien van der Have, Matthijs Hisschemöller, Wouter Mulders,Marieke Verhagen, Marieke Creemers, Marijke de Pous en Sem Oxenaar. Met dank aan Tymen Cieraad voor de vormgeving.
 
In opdracht van
RVO en het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren Energie